ESKi TARiHTE AYVALiK
Ayvalik ilcesinin kurulusu milattan onceki yillara dayanir. Ayvalik isminin nereden geldigi halen tartisilir durumda olup kesinlik kazanmamistir. Halki; yerli halki girit ve midilli'den gelen Turkler ile Bulgaristan'dan gocmen olarak gelen Turklerden olusmaktadir.
Antik cagda Ayvalik'in onundeki adalara "Hekaton-nesoi" ismi veriliyordu. Bu isim bu adalarin en buyugu olan "Nesos" (Alibey) adasundaki aynu isimle soylenen "Nesos" (ya da Nasos) antik kentinin bastanrisi olan Apollon'dan gelmekteydi. Apollon'un adinin takma adiydi. Bunun icin bu adalara Hekatos ya da Apollon adalari deniliyordu. Apollon adalarinda Nesos'tan baska "Chalkis", "Pordoselene", "Kydonia" antik yerlesmeleri vardi. Antik kaynaklar, Chalkis, Pordoselene ve Nasos'dan oldukca soz etmelerine karsilik, Kydonia hakkinda yazlari akan unlu bir sicak su kaynagina sahip oldugunu yazan, yalniz Plinius olmustur.
Bugun eski Kydonia oldugu sanilan yerde, toprak uzerinde goze hicbir temel carpmamasina karsilik, yuzeyde antik devre ait bol sayida canak-comlek parcaciklari acikca gorulebilmektedir. Yuzeyden toplanan bu canak comlek parcaciklarina gore burada Hellenistik (M.O. 330-M.O. 30), Roma (M.O. 30-M.S. 395) caglarina ait bir yerlesme merkezi oldugu anlasilmaktadir. Bu antik yerlesme merkezinde daha da eski devirlerin bulunup bulunmadigini anlamak icin, bilimsel arkeolojik kazi ve sondajlarin yapilmasi gerekmektedir.
Roma devrinde en parlak devrini yasadigi sanilan Kydonia'nin, daha sonralari bizans cagi icerisinde ya da sonlarina dogru, bazi nedenlerden dolayi onemini yavas yavas kaybederek, yerlesmenin Ayvalik'ta "ilk kursun tepesi" eteklerine kaydigi, burada gelismeye basladigi, bu yeni yerlesme yerinde bulunan bazi Bizans caGi verilerine gore anlasilmaktadir. Kent daha sonraki caglarda gelisimini bu merkez etrafinda yapmis ve terk edilen eski yerlesme merkezi, zamanla toprak altinda kalmistir.
Bu dort antik kentten Chalkis ve Pordoselene yasamlarini bitirmelerine karsilik, Kydonia ve Nesos, antik cagdan gunumuze kadar yasamlarini surekli olarak surdurmuslerdir. Ustelik Kydonia ismi ile Turkceye cevrilmis bicimi olan "AYVALIK" sozcuguyle yasamaktadir.